Project Aarde

Als ik het droge en kale land zo zie, begrijp ik ineens dat een elektrische auto, een windmolen en een kerncentrale de klimaatverandering niet gaat stoppen, laat staan omkeren. Er is een compleet ander paradigma nodig, anders loopt Project Aarde op een drama uit. En we zijn hard op weg om dat drama te manifesteren. We zullen radicaal anders met de aarde om moeten gaan, anders schopt zij ons van haar oppervlak. En dan komt deze fase van de ontwikkeling van de aarde waar de mens een hoofdrol speelt, tot een einde. Ik wil hierbij opmerken dat ook dat in zichzelf geen echte ramp is, de aarde gaat gewoon verder zonder ons. Net zoals een meteoriet een einde maakte aan het tijdperk van de dinosauriërs. Net zoals een zwart gat aan de ene kant het einde betekent, maar aan de andere kant een nieuwe Big Bang, een nieuw begin. Zoals alles in de natuur, is er een kringloop. Dood en nieuw begin zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Maar terug naar waar we nu staan. Ik zie twee hoofdprocessen die onze noodzaak tot verandering veroorzaken. Eén heb ik al genoemd, klimaatverandering. Daarnaast zal ook onze financiële zeepbel uit elkaar spatten en ik laat het nu even voor ieders fantasie wat dat precies zal betekenen. In ieder geval krijgen mensen in de steden het zwaar op z’n zachtst gezegd. Maar ik ben geen doemdenker. In tegendeel. Ik zie mogelijkheden. Ik zie namelijk 200 meter van het dorre droge akkerland in de polder een prachtig groen en vochtig bos. Is de oplossing dan zo simpel dat we onze akkers moeten vervangen door bossen. Ja en nee. En ik zal proberen uit te leggen hoe ik dat voor me zie.

Het lijkt erop dat het land in Nederland maar één van drie functies kan hebben. Het is bestemd voor wonen, of landbouw of natuur. En die drie lijken niet samen te kunnen gaan. Maar is dat echt wel zo? Ok, hier gaat het dus om. Deze heilige huisjes, die heilige 3-deling, kan niet blijven bestaan. Met dit paradigma klopt het inderdaad dat Nederland te klein en te vol is. Er is geen ruimte om alles naast elkaar te doen. En dat is ook helemaal niet nodig en niet natuurlijk. Het eindplaatje ziet er als volgt uit:
Mensen uit de steden zijn komen wonen en leven in nieuw ontwikkelde natuurlijke omgevingen die tevens een overvloed aan voedsel en energie produceren. Kringlopen van materialen en energie zijn kort en lokaal. Alleen het strikt noodzakelijke komt van grotere afstand. Deze natuurlijke omgevingen zijn veel beter bestand tegen klimaatverandering. Sterker nog, als we dit op grotere schaal gaan doen, zijn we van het probleem van klimaatverandering af! Dat klinkt misschien als heel idyllisch en utopisch. Maar ik ben ervan overtuigd dat het kan. Sterker nog, het moet, er is geen andere keuze.

Ik heb zelf ook een hele tijd met dit idee van anders en meer met de natuur leven rondgelopen. En ik kwam al snel tot de conclusie dat dat niet kan in Nederland. Dus ging ik naar Zweden en later naar Portugal om daar mijn eigen plekje op het platteland te kopen en daar meer zelfvoorzienend te gaan wonen. Ik heb natuurlijk heel veel mensen dit zien doen en er zijn nog veel meer mensen die deze wens hebben. Maar het is simpelweg voor de meeste mensen niet weggelegd om zo maar hun boeltje op te pakken en ergens in een buitenland helemaal overnieuw te beginnen. Onlangs drong het besef ook tot mij door dat dit niet de oplossing is. Als een paar gelukkigen uit Nederland of andere welvarende landen dit gaan doen, zet het op grotere schaal geen zoden aan de dijk. Voor elke ecologische vluchteling die naar het buitenland vertrekt, blijven er nog steeds honderdduizenden in Nederland achter. Als we echt iets fundamenteel willen veranderen, dan moet het ook, of zelfs juist, in een land als Nederland gebeuren.

Wat moet er hiervoor dan gebeuren?
Door het instorten van het financiële systeem en het verdwijnen van alle banen die daarmee samenhangen, komt een enorm arbeidspotentieel vrij dat ingezet kan worden om de plaatsen waar nu landbouw en monocultuur bedreven wordt, te transformeren tot een natuurlijke omgeving waar voedsel en energie geproduceerd wordt om in de lokale behoeften te voorzien. Deze mensen wonen tevens op deze plekken. Het land krijgt de oorspronkelijke functies van natuur, productie en wonen terug. En de mens wordt weer de beheerder van de aarde. Niet de natuurbeheerder, niet de boer en niet de arbeider die alleen maar slaapt op zijn stukje grond en overdag ergens op een kantoor zit. Deze mens doet alles op deze plek. Leven met de natuur, vergroten van de biodiversiteit, de aarde vruchtbaar maken, natuurlijke kringlopen herstellen, voedsel en energie produceren. Ik durf er een weddenschap op af te sluiten dat deze mensen geen last meer hebben van depressies, burnout en allerlei welvaartskwalen waar nu de meeste mensen aan overlijden.

Nu kan ik me voorstellen dat mensen allerlei obstakels kunnen bedenken die dit in de weg staan. Bijvoorbeeld dat de mens de natuur verstoort. Of daar niet in thuishoort. Maar als ik dan in Zweden de herten door de tuin van mensen zie lopen durf ik me hardop af te vragen waar het idee op gebaseerd is dat mensen de natuur verstoren. Mensen horen net zo goed als dieren en planten thuis in de natuur. Wij zijn ook onderdeel van diezelfde natuur, alleen we zijn massaal het contact met de natuur verloren. En in wezen dus ook met onszelf. En dát is het fundamentele probleem waar we nu tegenaan lopen.

Een onderliggend probleem is schaalvergroting en globalisering. Daarmee samenhangend zie ik ook dat men poogt om op macro schaal de micro schaal te managen. Dat kan gewoon niet. Het werkt juist andersom. En dat is precies de spagaat waar we nu in verkeren. Internationale instituten, organisaties en ondernemingen proberen de regels voor de boer of natuurbeheerder in Flevoland te bepalen. En deze machtscentra halen alles uit de kast om het oude systeem in stand te houden, want uiteindelijk draait het om geld en macht. Er zit een enorme angst achter dat het een chaos wordt als iedereen doet wat het beste is voor zijn of haar plek. Maar is dat niet een enorm beperkende gedachte waardoor we een immens potentieel onbenut laten?

Als we dit gaan doen zijn er geen fabrieken meer nodig waar kunstvoedsel gemaakt wordt dat via supermarkten in plastic verpakkingen verkocht wordt. Er zijn geen akkers meer nodig die volgestopt worden met kunstmest en pesticiden om zo nog een beetje rendement voor de boer te kunnen zorgen. De zorg zal enorm ontlast worden omdat mensen massaal gezonder gaan leven. Helaas, de grote internationale ketens en farmaceutische industrie gaan ook drastische veranderingen meemaken. Maar ik denk maar zo, in de woestijn verkoop je ook aan niemand antidepressiva of bloeddrukverlagers. Het is een kwestie van vooruit zien en keuzes maken.

En nog even wat mind-changers.
# Een berm vol onkruid zie ik als een overvloed aan eetbare en medicinale planten. En een all-you-can-eat restaurant en voortplantingscentrum voor insecten. Waar we vervolgens weer ons voedsel aan te danken hebben.
# Een bos zie ik als een krachtige producent van voedsel en biomassa voor energie en bodemverbetering. En een heilzame leefomgeving voor mens, plant en dier.
# Een vruchtbare bodem is een bodem rijk aan organische materie en daarmee rijk aan bodemleven. Dit in schril contrast met de combinatie van zand en kunstmest die we nu meestal zien. De producten die we daarvan oogsten, zijn dus ook verre van natuurlijk.